LOGOPEDA
„Należy do dobrego wychowania dzieci, ażeby dobrze wykształcić narzędzie mowy, ażeby dzieci nauczać każde słowo doskonale wyraźnie i czysto wymawiać. I to będzie pierwsza nauka, którą dzieci powinny odebrać od matki, ojca i wychowawców.”
J. ŚNIADECKI
mgr Anna Marciniec
mgr Bernadeta Kolasa
KIEDY DO LOGOPEDY, CZYLI PROFILAKTYKA LOGOPEDYCZNA
Wady wymowy sa zjawiskiem czesto wystepujacym wsród dzieci rozpoczynajacych nauke szkolna. Znaczny odsetek dzieci nieprawidlowo artykulujacych gloski swiadczy o malej skutecznosci zabiegów profilaktycznych podejmowanych przez najblizsze otoczenie dzieci. Profilaktyka logopedyczna, czyli stosowanie róznego rodzaju srodków zapobiegajacych powstawaniu wszelkich zaburzen w rozwoju mowy, w tym takze zaburzen artykulacyjnych, we wczesnym dziecinstwie pozostaje glównie w gestii rodziców i opiekunów dziecka. Ich dzialania wspierane sa pózniej wysilkami nauczycieli i logopedów. Logopedzi sprawuja opieke nad dziecmi, u których wystepuja juz zaburzenia w rozwoju mowy oraz, u których rozwój przebiega prawidlowo, ale nie zostal jeszcze ukonczony.
Praca logopedy nie przyniesie oczekiwanych skutków, jesli nie przylacza sie do niej rodzice i nauczyciele. Dzialania profilaktyczne doroslych nie moga obejsc sie bez autokontroli wlasnej wymowy, systematycznie stosowanej gimnastyki narzadów artykulacyjnych dzieci (np. cwiczenia usprawniajace jezyk, wargi) i czestych rozmów z dziecmi. Nalezy uswiadomic rodzicom jak wazne w profilaktyce logopedycznej jest prawidlowe spozywanie posilków (dokladne gryzienie i polykanie) oraz koniecznosc dostarczania dzieciom surowych warzyw i owoców do gryzienia np. surowej marchewki, jablka ze skórka - naturalne cwiczenie artykulatorów.
Wówczas gdy dziecko zostanie zakwalifikowane przez logopede na terapie logopedyczna, powodzenie jej bedzie w duzej mierze zalezalo od zaangazowania rodziców oraz ich scislej wspólpracy z logopeda. Trudno oczekiwac sukcesów, jesli terapia nie jest kontynuowana poza gabinetem logopedycznym albowiem logopedzi moga niewiele czasu poswiecic jednemu dziecku, z uwagi na rosnace zapotrzebowanie na ich pomoc. Rodzice dzieci w wieku przedszkolnym czesto zastanawiaja sie, czy ich dziecko mówi poprawnie, czy tez rozwój mowy jest opózniony lub zaburzony. Zadanie intensywnego przygotowania dziecka do szkoly polega miedzy innymi na roztaczaniu troskliwej opieki nad ostatnia faza ksztaltowania sie mowy, tak aby byla ona juz dojrzala, gdy dziecko wstapi w progi szkoly. Zapobieganie i korekcja wad wymowy, to równiez w prostej zaleznosci zapobieganie ewentualnym trudnosciom czy niepowodzeniom szkolnym, bowiem wystepuje zawsze taka prawidlowosc, ze dziecko zle mówiace popelnia bledy w pisaniu, a gdy slabo czyta, moze miec trudnosci w rozumieniu tekstów lub przejawiac zahamowania w spontanicznym wypowiadaniu sie, a to juz tylko krok do dysleksji. Jesli wiec proces rozwoju mowy przebiega prawidlowo, to dziecko prawidlowo formuluje swoje mysli, jego wymowa jest zrozumiala nie tylko dla najblizszych, ale i dla obcych osób, sukcesywnie rozwija slownictwo i rozumienie pojec abstrakcyjnych, prawidlowo stosuje formy gramatyczne. W rozwoju mowy ogromna role spelnia srodowisko w jakim sie dziecko wychowuje, a codzienny kontakt z rodzina i rówiesnikami dostarcza nowych doswiadczen i pozwala nabywac wielu nowych umiejetnosci jezykowych. Jesli wiec niepokoi nas zbyt wolny rozwój mowy, niskie kompetencje dziecka w porozumiewaniu sie z otoczeniem, mala sprawnosc w wypowiadaniu slów czy zdan - warto udac sie po porade do logopedy, by mozliwie jak najwczesniej pomóc dziecku, nim doswiadczy ono negatywnych przezyc.
Coraz czesciej rodzice dzieci, które nie ukonczyly jeszcze trzeciego roku zycia zwracaja sie z pytaniami, dlaczego ich dziecko zle mówi, badz nie mówi w ogóle. Zas pomoc logopedyczna otrzymuja ok. szóstego roku zycia dziecka, gdy rozwój mowy powinien juz byc ukonczony. Nalezy pamietac, ze rozwój kazdej funkcji, a wiec i mowy trwa od poczecia. Najlepszy okres wyksztalcenia zdolnosci mowy to pierwsze 3 lata zycia dziecka. Dawniej programy opieki logopedycznej zawieraly propozycje pracy z dzieckiem szescioletnim, czyli takim, u którego rozwój mowy powinien byc juz ukonczony. Terapia logopedyczna przynosi najwieksze efekty w mlodszym wieku przedszkolnym tzn. w 3, 4, 5 roku zycia kiedy to nastepuje najintensywniejszy rozwój mowy. Starsze dziecko musi byc juz gotowe do podjecia nauki szkolnej.
Duze znaczenie dla zapobiegania dysfunkcjom narzadów mowy ma równiez znajomosc zagadnien z dziedziny logopedii przez pielegniarki pracujace na oddzialach noworodkowych i srodowiskowe, majace bezposredni kontakt z matka i dzieckiem. To wlasnie one pielegniarki i polozne moga bardzo szybko zauwazyc istniejace nieprawidlowosci w rozwoju dziecka i skierowac do specjalisty. Badania wykazuja, ze prawidlowa wymowa wymaga stymulacji od wczesnych miesiecy zycia plodowego.
Sledzenie rozwoju plodu wykazuje niezbicie, ze podstawowe organy niezbedne do zaistnienia mowy ksztaltuja sie juz miedzy trzecim a czwartym miesiacem zycia plodowego. Juz wtedy rozpoczynaja prace miesnie oddechowe, fonacyjne, ssania. Calkowicie uksztaltowane sa i rozpoczynaja prace struny glosowe!