Dysleksja - wprowadzenie
Dysleksja to zaburzenie objawiajace sie trudnosciami w nauce czytania i pisania u dzieci, które nie powinny miec z taka nauka problemów - sa normalnie rozwiniete intelektualnie, nie maja zadnych powaznych wad wzroku i sluchu ani schorzen neurologicznych, sa otoczone w szkole prawidlowa opieka dydaktyczna i nie sa zaniedbane srodowiskowo. Dysleksja wystepuje w róznym nasileniu u kilku-kilkunastu procent populacji.
Dysleksja to nie choroba, która mozna wyleczyc. Dyslektykiem jest sie na cale zycie. Dlatego wazne jest wycwiczenie róznych strategii postepowania, dzieki którym dysleksja nie bedzie przeszkadzac w zyciu codziennym. Powinna w tym pomóc terapia pedagogiczna (zajecia kompensacyjno-korekcyjne). Im wczesniej terapia sie zacznie, tym lepiej dla dziecka.
Przyczyny dysleksji nie zostaly do tej pory dokladnie poznane, choc wykryto i opisano liczne cechy rózniace dyslektyków od nie-dyslektyków, takie jak inny rozklad aktywnosci czesci mózgu w czasie wykonywania prostych zadan jezykowych. Sa to o tyle istotne informacje, ze jednoznacznie potwierdzaja, ze dysleksja to zjawisko o podlozu biologicznym. Istnieja wyniki badan sugerujace, ze dysleksja moze obecnie wystepowac czesciej niz w przeszlosci, w zwiazku ze zmiana diety przecietnego dziecka.
Dzieci ryzyka dysleksji powinny zostac wykryte przez nauczycieli w szkole lub przedszkolu. Nauczyciele powinni umiec porównac mozliwosci dziecka z jego osiagnieciami i osiagnieciami jego rówiesników. Dziecko ryzyka dysleksji powinno zostac poddane diagnozie a nastepnie terapii. Dzieci ze stwierdzona dysleksja moga sie ubiegac o opinie o dostosowaniu warunków egzaminacyjnych do dysfunkcji ucznia. Pelniejsze informacje na temat dysleksji mozna znalezc na stronach serwisu SpeT, poswieconego specyficznym trudnosciom w nauce, dysleksji poswiecila równiez jeden ze swoich serwisów gazeta wyborcza.
Im wczesniej dysleksja zostanie wykryta i zdiagnozowana, tym latwiej jest jej przeciwdzialac. Optymalny dla dzieci wariant to wykrycie u nich ryzyka dysleksji jeszcze w przedszkolu (a najpózniej w klasie zerowej) i skierowanie ich na dodatkowe zajecia korekcyjno-kompensacyjne.
Dysleksja - definicje
Dysleksja to termin stosowany zwykle w stosunku do osób doroslych, a przynajmniej nastolatków. W przypadku dzieci ponizej dziesiatego roku zycia mówimy raczej o dysleksji rozwojowej. Dysleksja rozwojowa moze - choc nie musi - przeksztalcic sie w dysleksje.
Termin dysleksja rozwojowa obejmuje kilka rodzajów zaburzen:
- Dysleksja - rozumiana jako trudnosci w czytaniu, przejawiajace sie zaburzeniami tempa i techniki czytania, jak i stopnia rozumienia tresci. Uzywanie terminu "dysleksja" do okreslenia klopotów z czytaniem zwieksza balagan w terminologii, jednak tak sie niezbyt szczesliwie przyjelo.
- Dysortografia - czyli trudnosci z opanowaniem poprawnej pisowni. Zeby mozna bylo stwierdzic dysortografie trzeba sprawdzic, czy dziecko popelnia bledy ortograficzne mimo dobrej znajomosci zasad pisowni. U dzieci popelniajacych bledy ortograficzne i nie znajacych zasad pisowni trudno mówic o dysortografii.
- Dysgrafia - czyli niski poziom graficzny pisma (potocznie mówimy, ze dziecko brzydko pisze). Litery pisane przez dziecko sa koslawe, róznej wielkosci i czesto laduja na niewlasciwej wysokosci. Praktycznie wszystkie dzieci zaczynajace pisac popelniaja tego typu bledy, wiec wystepowanie ich w pierwszym zeszycie nie stanowi podstawy do obaw. Problem pojawia sie, gdy bledy utrzymuja sie mimo uplywu czasu.
- Dyskalkulia - czyli problemy w matematyce. Dzieci z dyskalkulia maja zwykle klopoty z pojeciem liczby, porównywaniem liczebnosci zbiorów, ocenianiem co jest wieksze a co mniejsze i tak dalej.
Dysleksja - diagnoza
Objawy sugerujace dysleksje mozna wykryc juz u przedszkolaków, jednak rzetelna diagnoze mozna postawic dopiero po 10 roku zycia.
Pierwsze symptomy powinny zostac wychwycone przez nauczycieli w przedszkolu lub w zerówce. W drugim semestrze klasy zerowej mozna juz dosc jednoznacznie zakwalifikowac dziecko do tak zwanej grupy ryzyka dysleksji. Powinien to zrobic nauczyciel, terapeuta, pedagog lub logopeda w szkole (lub przedszkolu). Moze sie w tym celu posluzyc Skala Ryzyka Dysleksji prof. Marty Bogdanowicz.
Po dziesiatym roku zycia dzieci, u których utrzymuja sie objawy dysleksji, powinny zostac skierowane na badania do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Dopiero wtedy mozna jednoznacznie zdiagnozowac dysleksje i dopiero wtedy moze byc wystawiona opinia o dostosowaniu warunków egzaminacyjnych do dysfunkcji ucznia (slynne "zaswiadczenie").
Niestety w wielu miejscach w Polsce utarlo sie przekonanie, ze opinie trzeba dziecku "zalatwic", zeby mialo latwiej w szkole (bo koledzy juz maja). Krzywdzi to przede wszystkim dzieci rzeczywiscie majace problemy, bo sa one automatycznie klasyfikowane jako kombinatorzy i lawiranci, a sama opinia przestaje miec jakiekolwiek znaczenie.
Miedzy innymi w zwiazku z tym niektóre poradnie przed wystawieniem opinii zadaja udokumentowania pracy dziecka na zajeciach terapeutycznych - szkolnych, poradnianych lub prywatnych.
Dysleksja - Terapia pedagogiczna
Zajecia, które maja pomóc dzieciom ryzyka dysleksji, to terapia pedagogiczna. Kiedys uzywano terminu reedukacja, od którego od jakiegos czasu sie odchodzi. Terapia polega na usprawnianiu zaburzonych funkcji wzroku, sluchu i ruchu, za pomoca róznych cwiczen. Wiele z nich mozna - i warto - wykonywac z dzieckiem samemu w domu, jednak ich dobór powinien byc doradzony przez terapeute.
Najlepiej, jezeli terapia pedagogiczna (w postaci zajec kompensacyjno-korekcyjnych) odbywa sie w szkole. Powinien ja prowadzic wykwalifikowany terapeuta. Dzieci na zajecia powinny byc kierowane jak najwczesniej. Zajecia z dzieckiem powinny byc prowadzone do skutku - nie powinno sie ich przerywac, jesli objawy dysleksji sie utrzymuja.
Jezeli nie ma terapeuty w szkole, zajecia kompensacyjno-korekcyjne powinny prowadzic Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne. Terapia pedagogiczna w panstwowej poradni jest bezplatna, choc czasem trzeba na nia dlugo czekac.
W praktyce róznie to wyglada - czasem jedynym wyjsciem jest skorzystanie z pomocy w prywatnym gabinecie terapeutycznym, lub samodzielna próba pracy z dzieckiem. Terapia pedagogiczna prowadzona samodzielnie moze przyniesc dobre skutki, jednak powinno sie ja zawsze konsultowac z wykwalifikowanym terapeuta. Prosze pamietac, ze chociaz blednie poprowadzona terapia nie pogorszy sytuacji dziecka, moze mu odebrac szanse na jej poprawienie.
Dysleksja - Opinia z PPP
Do czego uprawnia opinia o dostosowaniu warunków egzaminacyjnych do dysfunkcji ucznia okresla rozporzadzenie MEN z dnia 21.03.2001 roku w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i sluchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkolach publicznych.
W szczególnosci do opinii odnosza sie do nastepujace punkty: Rozdzial 2 § 6 punkt 1
Nauczyciel jest obowiazany, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej, dostosowac wymagania edukacyjne, o których mowa w § 4 ust. 1, do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono trudnosci w uczeniu sie, w tym specyficzne trudnosci, uniemozliwiajace sprostanie tym wymaganiom.
Z tego punktu wynika, ze nauczyciel ma obowiazek stosowac sie do zalecen znajdujacych sie w opinii, czy mu sie ona podoba czy nie. Jezeli tego nie robi, trzeba pójsc do dyrekcji szkoly, a jesli i to nie pomoze - do kuratorium oswiaty.
Rozdzial 4 § 32 punkt 1
Uczniowie (sluchacze) z dysfunkcjami maja prawo przystapic do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach i formie dostosowanych do ich dysfunkcji, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej. Opinia powinna byc wydana przez poradnie nie pózniej niz do konca wrzesnia roku szkolnego, w którym odbywa sie sprawdzian lub egzamin gimnazjalny.
Rozdzial 5 § 44 punkt 1
Absolwenci z dysfunkcjami maja prawo przystapic do egzaminu maturalnego w warunkach i formie dostosowanych do ich dysfunkcji, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej lub innej publicznej poradni specjalistycznej. Opinia powinna byc wydana przez poradnie nie pózniej niz na 6 miesiecy przed terminem egzaminu maturalnego.
Z egzaminami na ogól nie ma problemu - we wszystkich szkolach organizowane sa tak, by uwzgledniac zalecenia znajdujace sie w opiniach. Jesli szkola stawia opór nalezy sie zglosic do kuratorium.
Prosze pamietac, ze opinia - choc wyrównujaca szanse dzieci z zaburzeniami - "zalatwiona" uczniowi nie majacemu zadnych problemów (moze poza brakiem motywacji do nauki) moze przyniesc wiecej szkód niz pozytku.